W przełomowym posunięciu Rada Unii Europejskiej oficjalnie przyjęła nowe prawo o odbudowie przyrody (Nature Restoration Law – NRL) 17 czerwca 2024 roku. To ambitne rozporządzenie ma na celu odwrócenie negatywnych trendów degradacji środowiska naturalnego i przywrócenie różnorodności biologicznej na terenie państw członkowskich. Pomimo sprzeciwu Polski i kilku innych krajów, które do końca próbowały zablokować inicjatywę, NRL zyskało szerokie poparcie wśród naukowców, przemysłu energetyki odnawialnej oraz ponad miliona obywateli UE. Polskie Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Państwowa Rada Ochrony Przyrody również opowiedziały się za przyjęciem tego prawa.
Ambitne cele odbudowy ekosystemów – założenia Nature Restoration Law
Głównym założeniem NRL jest przywrócenie do 2030 roku co najmniej 20% zdegradowanych ekosystemów lądowych i morskich na terenie Unii Europejskiej. Docelowo, do 2050 roku, wszystkie obszary wymagające renaturyzacji mają zostać objęte działaniami naprawczymi.
Wśród kluczowych celów NRL znajduje się m.in.:
- Przywrócenie do stanu naturalnego co najmniej 25 000 km rzek na terenie UE.
- Zwiększenie liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego.
- Odbudowa gleb organicznych użytkowanych rolniczo poprzez ponowne nawodnienie osuszonych torfowisk.
- Zwiększenie zasobów węgla organicznego w glebach mineralnych.
- Poprawa liczebności motyli na obszarach trawiastych.
Cele te mają zostać osiągnięte etapowo do 2030, 2040 i 2050 roku. W toku negocjacji przepisy dotyczące ekosystemów rolniczych zostały nieco złagodzone, aby zapewnić większą elastyczność dla państw członkowskich w ich realizacji.
Dobrowolność udziału rolników i system zachęt
Warto podkreślić, że NRL nie wprowadza żadnych obowiązkowych obciążeń dla prywatnych właścicieli gruntów i rolników. Udział w programach odbudowy przyrody, takich jak ponowne nawadnianie osuszonych torfowisk, ma być dla nich całkowicie dobrowolny i oparty na atrakcyjnym systemie zachęt wprowadzonym przez państwa członkowskie. To ważne w kontekście protestów części środowiska rolniczego, obawiającego się narzucenia dodatkowych obowiązków. Tymczasem NRL daje rolnikom szansę na uzyskanie wsparcia finansowego za działania pro-środowiskowe podejmowane z własnej woli.
Kontrowersje wokół stanowiska Polski
Przyjęcie NRL nie obyło się bez kontrowersji, szczególnie w Polsce. Polski rząd do samego końca próbował zablokować inicjatywę, argumentując m.in. protestami części środowiska rolniczego. Paradoksalnie jednak, to właśnie rolnictwo może najbardziej ucierpieć w wyniku postępującej degradacji przyrody. Utrata różnorodności biologicznej, wysychanie gleb i zanikanie owadów zapylających to tylko niektóre z negatywnych zjawisk, które już teraz uderzają w produkcję rolną. Odbudowa ekosystemów jest więc nie tylko kwestią ochrony środowiska, ale też zabezpieczenia interesów rolników w dłuższej perspektywie.
Ostatecznie, mimo sprzeciwu Polski, NRL zostało przyjęte dzięki poparciu zdecydowanej większości państw członkowskich. Teraz przed Polską stoi wyzwanie efektywnego wdrożenia nowych przepisów i wykorzystania szans, jakie daje to przełomowe prawo. Przyjęcie Nature Restoration Law to milowy krok w kierunku odbudowy europejskiej przyrody. Choć realizacja ambitnych celów nie będzie łatwa, korzyści płynące z przywrócenia równowagi ekologicznej będą odczuwalne dla całych społeczeństw. Od teraz wszystkie państwa członkowskie, w tym Polska, muszą zjednoczyć siły, aby skutecznie wcielić w życie założenia tego przełomowego prawa.
Przyjęcie Nature Restoration Law to milowy krok w kierunku odbudowy europejskiej przyrody i zabezpieczenia przyszłości nas wszystkich. Choć realizacja ambitnych celów nie będzie łatwa, korzyści płynące z przywrócenia równowagi ekologicznej będą odczuwalne dla całych społeczeństw.Warto podkreślić raz jeszcze, że:
- NRL nie nakłada żadnych obowiązkowych obciążeń na rolników i prywatnych właścicieli gruntów. Ich udział w programach odbudowy przyrody będzie dobrowolny i oparty na systemie zachęt.
- Zdecydowana większość Polek i Polaków (75-77%) popiera przyjęcie NRL, oczekując realizacji przedwyborczych obietnic rządu w zakresie ochrony środowiska.
- Polska ma szansę odegrać kluczową rolę w przyjęciu NRL. Nasze poparcie może przesądzić o osiągnięciu wymaganej większości w Radzie UE.
- W toku negocjacji przepisy NRL dotyczące ekosystemów rolniczych zostały złagodzone, dając państwom członkowskim większą elastyczność we wdrażaniu.
Od teraz wszystkie kraje UE, w tym Polska, muszą zjednoczyć siły, aby skutecznie wcielić w życie założenia tego przełomowego prawa. Stoimy w obliczu historycznej szansy, by odwrócić negatywne trendy degradacji środowiska i zadbać o bezpieczną przyszłość kolejnych pokoleń. Mądre działania podjęte dziś zaprocentują zdrowszym i bardziej odpornym światem jutro.